Bodemverdichting: bekend maar complex
De oorzaak van bodemverdichting is over het algemeen bekend, maar ook complex. Vaak gaat het om een combinatie van (te) zware machines, onaangepaste bandendruk, bewerken in te natte omstandigheden of vorming van een ploegzool door steeds op dezelfde diepte te ploegen. Er zijn de afgelopen jaren een aantal mogelijke oplossingen ontwikkeld en tegelijk blijven er aandachtspunten.
Verdichte lagen in een perceel verstoren de normale groei van de gewassen, omdat de wortels van de planten niet goed kunnen uitgroeien. In droge periodes hebben de gewassen dan ook al snel droogtestress. Tegelijk ontstaan door deze verdichte lagen bij matige of zware regenval al snel waterplassen. Hierdoor komen de gewassen dan weer in ademnood. Oogsten op zulke waterverzadigde percelen, verbeterd de bodemtoestand ook niet.
Voorkomen
Ook al is het soms beter om dan het land niet op te gaan, vaak kan het niet anders door tijdgebrek en afspraken. Om niet meer (te) laat in het seizoen het land in te moeten, kan gekozen worden voor vroegrijpende rassen. Dit vraagt wel om een flinke omschakeling op het bedrijf. De hele planning van planten en het onderhoud en oogsten moet dan herbekeken worden. De grond wordt hierdoor wel gezonder en brengt duurzaam betere vruchten voort.
Bandenspanning
Het is bekend dat een lagere bandenspanning van machines zorgt voor minder bodemverdichting. Dat verschil is vooral in de diepere lagen meetbaar, minder aan de oppervlakte. Er zijn verschillende systemen om de spanning op de banden te reguleren, zoals de VF-banden (very high flexion). In vergelijking met een klassieke band kunnen deze banden op een 40% lagere spanning rijden bij eenzelfde wiellast. Met een bandendrukwisselsysteem kan de bandenspanning aangepast worden aan de weg en het veld. De inzet van rupsbanden is niet altijd even goed. Ze veroorzaken net zo goed verdichting en het is makkelijk om er (langer) mee door te gaan.
Oplossingen
Er zijn veel manieren om verdichte lagen te breken met allerlei vormen van brekers en (diep)woelers. Naast het reguleren van de bandenspanning, zijn er andere manieren om verdichting te voorkomen. ‘On-land’ ploegen bijvoorbeeld. Daarbij wordt op het ongeploegde deel gereden. Dat kan alleen met een grote ploeg met minstens vijf scharen en een GPS-systeem om een rechte lijn aan te houden. Een andere aanpak is werken met vaste rijpaden, zodat de bodemverdichting zich beperkt tot de rijpaden. Het grootste knelpunt hierbij is dat alle machines dezelfde werkbreedte (of een exact veelvoud ervan) moeten hebben. Een optie die steeds vaker in beeld komt, zeker in de tuinbouw, is de inzet van robots. Deze zijn veel lichter dan de klassieke machines.
Natuurlijk
Ten slotte zijn er de ‘natuurlijke’ oplossingen. Er zijn plantensoorten die zulke sterke penwortels vormen, dat ze door de verdichte lagen heen dringen. Op die manier helpen ze het probleem op te lossen. Denk aan koolzaad of bladrammenas. Ook planten met fijne en dichte wortelsystemen kunnen (oppervlakkige) verdichting helpen op te lossen. Meestal helpt het om eerst machinaal grof de storende laag op te breken. Zorgen voor voldoende organisch materiaal voor regenwormen is ook belangrijk; hun gangen helpen tegen de verdichting van de bodem. Op de ‘natuurlijke’ manier werken, betekent dat het al snel enkele jaren kan duren voordat het resultaat oplevert.
